Ype Tel vertelt....

Hieronder een artikel uit het weekblad 'Draf&Rensport' nr. 53 van
30 december 2015, geschreven door Ype Tel, met zijn memoires
over zijn ouders en zijn ooms, en hoe zij (en hij)
in de sport terecht zijn gekomen.

Titel "Blikken bus of gouden bus "

Begin 2015, zo rond mijn verjaardag, organiseerde mijn gezin een lang weekend in Friesland. Tijdens deze dagen werden fotoboeken bekeken en een rondrit georganiseerd langs de geboorteplaatsen van mijn grootouders en ouders. Natuurlijk spraken we uitgebreid over mijn passie voor hardravers.

In mijn kamer hangen reeds veertig jaar twee foto's van een harddraver: Integrity Scott. Met name mijn kleinkinderen vroegen mij om het verhaal van Integrity Scott eens op te schrijven, nadat ik hen had verteld over de bijnaam van Integrity: De Blikken Bus.

In de jaren 1943-1951 bezaten mijn ouders de harddraver Integrity Scott, die liep op naam van mijn moeder. De meisjesnaam van mijn moeder was Eva Ruben, die in 1901 het levenslicht zag in Slochteren (Gr.). Samen met mijn vader, Ype Tel (1901, Assen) verhuisde zij in de crisisjaren naar Den Haag om zich te vestigen aan de Rijswijkseweg, alwaar zij een groenten- en fruitzaak: 'De Kleine Winst' bestierden. De groentenwinkel had een eenvoudig woongedeelte: keuken, daarin werd de gehele dag geleefd, een slaapkamer, waarin we met drie personen sliepen en aan de voorkant een woonkamertje. In de winter stond dit woonkamertje vol met kisten aardappelen tegen de vorst. Mijn ouders sliepen in een opklapbed in de hal. Achter het pand was een 'tuin', die als opslagplaats diende voor groenten en fruit en waar de hengst Integrity Scott een tijdje verbleef. Hij ging via de voordeur van de winkel naar binnen. Mijn vader liet zich trouwens altijd Jan Tel noemen. Niemand kende hem in het westen als Ype Tel. Hij vond het blijkbaar geen leuke naam, maar heeft mij, als nakomeling en enige zoon in het gezin, toch zijn voornaam gegeven.

Boven: De groentenwinkel van Jan (Ype) Tel senior
in Den Haag.

Boven: De ouders van Ype Tel junior.

De Rubens
De fokker van Integrity Scott was Hanjo Ruben uit Assen, een broer van mijn moeder. Hanjo Ruben (geb. 1903) was een boer aan de Witterstraat te Assen en Harm Ruben (geb.1906) die vanaf 1943 mede-fokker was, had een kleine groenten- en fruithandel aan de Vaart 22, eveneens te Assen. Alwaar eerst mijn ouders zich eind twintiger jaren eerst hadden gevestigd, alvorens naar 's-Gravenhage te verkassen. Mijn vader ging als in Assen als venter met groenten en fruit langs de deuren bij de beter gesitueerden. Hij deed dit niet met paard en wagen, maar met een hondenkar.

In 1938 kwamen Hanjo Ruben in het bezit van een draversmerrie: IJdeltuit die aangeschaft werd voor het boerenwerk. Hanjo Ruben is van 1938 t/m 1942 de fokker van de produkten van IJdeltuit en vanaf 1943 t/m 1951 de gebr. H. en H. Ruben. Mede hierdoor kwamen de gebroeders Ruben in aanraking met de drafsport die in Friesland en Groningen floreerde. In deze crisisjaren begon de kleinschalige fokkerij van harddravers, die zich altijd beperkte tot houden één fokmerrie. De veulens en jaarlingen werden allemaal hetzelfde behandeld, de gehele dag buiten en in de winter in een stalletje. Een dierenarts heb ik op het erf van de boerderij van familie Ruben nog nooit gezien.

Belwin of Baldwin
Soms werden de fokproducten van de gebr. Ruben voorzien van de achternaam Belwin, waarbij in eerste instantie mijn gedachte altijd was dat de naam afkomstig was van Baldwin; een achtervoegsel nu nog gebruikt door Albert Ebbinge, de vader van Rick Ebbinge, die in zijn jonge jaren ook dikwijls te gast was bij Hanjo Ruben en daar het virus voor dravers heeft opgelopen en nooit meer is kwijtgeraakt. Regelmatig spraken Albert en ik elkaar op de boerderij van Hanjo. Het bedrijf van de familie Ebbinge heeft zelfs de naam 'De Baldwin Hoeve' te Eext.
Het achtervoegsel Baldwin is afkomstig Amerikaanse merrie Emma Baldwin (v. The Invincible u. Hannah Baldwin) die via importeur J. W Schuyl, in bezit kwam van F.B. van der Bergh. Emma Baldwin geb. 1910 bracht in 1923 de merrie Queen Abbess St. Lancier (rec. 1.131.9): de moeder van Ydeltuit.

(over F.B. van der Bergh en zijn stal Lancier hebben we een aparte pagina,
Click hier )

Mijn gedachte over de naam Belwin was, zoals gemeld, verbastering van Baldwin naar Belwin, want als je met de gebroeders Ruben over paarden sprak, dan werden paardennamen fonetisch uitgesproken. Hun fokproduct Qui Suit werd uitgesproken als "kies uit", laat staan hoe ze een naam uitspraken als Pichourikian of Roi de Cinq Mille. Was trouwens geweldig om te horen, denk er met weemoed aan terug, vandaar ook mijn ideeën over een verbastering.
Nader onderzoek heeft mij weer tot andere conclusies gebracht. De merrie Queen Abbess St. Lancier kwam in 1927/28 in bezit van D. de Vlieger te Nieuw Vennep, die in 1929 reeds Willy Belwin fokte: zwarte merrie 1.26,3 v. Bretteur. Maar in 1920 werd reeds de crack Nora Belwin B (rec. 1924) geboren uit de geïmporteerde Amerikaanse merrie Grace Brown. De vader van Nora Belwin B, (geen relatie met de fokkerij van de gebr. Ruben), was de Amerikaan Belwin: bruine hengst geb. 1910 v. Mc Kinney 2.11 ¼ Waarschijnlijk ligt hier de oorsprong van de naam Belwin.

Jeugdherinneringen
Lange vakanties bracht ik mijn jeugd door op de boerderij bij de familie Ruben, waar 's-avonds uitvoerig werd gesproken over 'peerdjerenn'n' en 'harddroavers'. Men sprak een mengeling van Gronings en Drents dialect. 'Hollands', zoals zij zeiden, werd niet gesproken. Dat was iets voor ten zuiden van de IJsselbrug bij Zwolle. Zij kwamen zelden in 'Holland'. Hanjo Ruben is in zijn leven hooguit 5 keer op Duindigt geweest. Te ver en te duur, was zijn standaard antwoord. Zij spraken over hun fokproducten die van "buut'n gewone klasse" waren, maar ook over de aankomende koersen die zij altijd bezochten. Hanjo Ruben moest dan voor die zondag iemand regelen, die zijn koeien met de hand kon melken. Het waren drie of vier koeien, maar dat kostte hem een paar gulden en omdat enige zuinigheid hem op het lijf was geschreven, vond hij dit toch zonde, maar meestal was hij aanwezig op de koersbanen en had hij een melker ingeschakeld.

IJdeltuit
De merrie Ydeltuit (1931) werd altijd in het boerenwerk gebruikt. Regelmatig mocht ik haar mennen en dat was een geweldige ervaring. Jaarlijks werd zij gedekt en bracht veelal een veulen. Haar productie begon in 1936.

Boven: De afstamming van IJdeltuit.

Boven: De producten van IJdeltuit, allemaal gefokt door
de gebr. Ruben. Marianne R was een volle zus van Integrity Scott
en ook met deze merrie hebben de gebroeders gefokt
Zij werd moeder van Sonja Belwin, de derde generatie fokmerries
van de gebroeders. Haar producten staan hieronder.

Boven: De producten van Rosa Belwin, allemaal
gefokt door de gebroeders H. en H. Ruben.
Xavero en Z the Saint waren de beste.

Boven: Xavero met Jan de Leeuw na hun prachtige zege
in de Allround Stayers-prijs op Hilversum d.d. 23-12-1964.
Xavero zegevierde in de Grote Kermisprijs en
de Allround Stayersprijs 1961 en won in 1964 nogmaals
de Allround Stayersprijs. Winsom Hfl. 34.350

Boven: Ype Tel met de ruin Z the Saint,
het fokproduct van zijn ooms.
Deze ruin was met zijn winsom van Hfl 76.605
de meest winnende van zijn jaargang in Nederland.

Boven: Louisette (dochter van IJdeltuit) in 1946,
met de ouders van Ype Tel.

Xavero en Z the Saint
Ook de bekende Xavero en Z the Saint uit de jaren 60 werden door de gebroeders Ruben gefokt.
Xavero, stayer van formaat, was in eigendom van Mevr. Boots. Hij is in zomer 1963 tezamen met YYV, Yankee Maid en Tabor op uitnodiging van de Russische draforganisatie in Moskou gestart. Mijn oom zei altijd dat Xavero - door hem uitgesproken als Xavro - eigenlijk de beste was, omdat hij als jong paard met zijn voorbenen in het prikkeldraad had gezeten.
Z The Saint, de beste uit Rosa Belwin, was in eigendom van C. van Wegen en meest winnende paard van zijn jaargang: fl. 76.605. Hij heeft zijn eigen pagina bij de BN-ers in de Hall of Fame. Click hier

Integrity Scott
De vader van Integrity Scott was de bekende Judge Scott die vanaf 1932 ter dekking stond bij Nuttert Oosting te Wolvega. Judge Scott was een Amerikaanse hengst en leidend vaderpaard in 1937-1944. Hij heeft meer dan 20 jaar ter dekking gestaan. In 1943 werd Integrity Scott door Hanjo Ruben aan mijn ouders verkocht en hij zou gaan lopen op de meisjesnaam van mijn moeder: mevrouw E. Ruben. Kleuren: buis blauw met creme mouwen met blauwe omslagen pet zwart. Integrity Scott werd in training gegeven bij E.G. in 't Veen op Duindigt. Gie in 't Veen bezat een melkinrichting op de hoek van de Van Egmondstraat/Van Wateringenlaan te Voorburg en was in de jaren 30 in eerste instantie niet beroepsmatig bezig met de drafsport. Hij begon zijn loopbaan in de drafsport als heerrijder (amateur) en het toeval wil dat hij een zege heeft behaald als heerrijder met Willy Belwin - de al eerder opgedoken naam Belwin - op Duindigt. Tot en met 1939 stond E.G. in `t Veen te boek als heerrijder. Het officieel bulletin van 1940 vermeldde dat hij in het bezit kwam van de vergunning pikeur en publiek-trainer en vestigde zich op Duindigt.
Als fokker was E.G. in `t Veen actief tot 1959 fokte hij met Juweeltje, die mede door bemiddeling van Hanjo Ruben, in 1960 in bezit kwam van Willem Wolters te Nijlande. Nadat mijn vader op relatief jonge leeftijd was overleden, had mijn moeder onze auto - een groene Ford - gestald bij haar broer Hanjo in Assen. Mijn moeder en mijn zussen waren, zoals destijds gebruikelijk, niet in het bezit van een rijbewijs.

Er werd een advertentie in de Asser Courant geplaatst, waarin de auto te koop werd aangeboden. Wie kwam de auto aanschaffen? Willem Wolters, die nog nooit een harddraver had gezien. Willem Wolters raakte bij Hanjo Ruben eveneens besmet met het draversvirus. Willem Wolters was een boerenzoon, die vanuit het niets een entrainement begon te Nijlande (gem.Rolde). Joop Bolt en ik hebben er nog gezamenlijk gewerkt. Het entrainement stond bekend als 'Circus Renz'. U mag zelf invullen wat ermee werd bedoeld. Toen Joop Bolt op 12 september 2015 zijn Early Stardust de Derby der Vierjarigen op Victoria Park zag winnen en ik hem feliciteerde zei hij "Willem Wolters, hè", even refererend aan onze tijd, een kleine 50 jaar geleden. Het entrainement heeft slechts 15 jaar bestaan. De dekhengst Curlew heeft er enige jaren aandekdiensten verricht. Ook Joop Bolt wist zich mijn ooms uit Assen nog te herinneren en zei: "Weet jij nog hoe de Rubens de naam Curlew uitspraken? Kluvus!"

Nadat Integrity Scott ongeveer anderhalf jaar in training was bij Gie in `t Veen debuteerde hij in 1944 op Duindigt in 1.46 en werd daarmee vijfde zonder verdienste. In dat jaar startte hij niet meer.

De Blikken Bus
Integrity Scott had een bijzonder bijnaam: De Blikken Bus. Hij dankte deze bijnaam aan een opmerking van Jan Kruithof, de bekende trainer-rijder, die verkering had met de dochter van Gie in 't Veen, de trainer van Integrity Scott en melkboer. Jan Kruithof is later getrouwd met de dochter en samen met haar vertrokken naar Frankrijk. De melkinrichting van Gie in 't Veen, genaamd Het Molentje, bevond zich in de Egmondstraat 1 te Voorburg. Toen Integrity op een zondag in 1946 op Duindigt moest koersen tegen een van de paarden van Jan Kruithof, had de laatste, bij vertrek uit de melkzaak, Gie in 't Veen gewezen op een melkbus met de opmerking dat Integrity Scott nog niet zoveel waard was als die blikken melkbus en dat hij hem zondag op Duindigt geen enkele kans toedichtte tegen zijn paard. Nadat het paard van de melkboer en de groentenboer op zondag zich van zijn beste kant had laten zien en won, kreeg het paard de bijnaam die enkelen onder ons, waaronder Dolf Rieken, nog altijd kennen: de Blikken Bus. Dolf begroet mij zo nu en dan grijzend met: de Blikken Bus. Dolf komt evenals ik uit het Laakkwartier in Den Haag; hij maakte in 1961 kennis met de drafsport door een buurman die een paard had staan bij Guus Knijnenburg.

Oorlogsjaren
Tijdens de oorlogsjaren stond Integrity Scott op Duindigt. Hij heeft daar eenmaal gelopen. In 1944 begon de Duitse bezetter paarden te vorderen en vanaf september 1944 werd Duindigt als lanceerplaats gebruikt voor V2's en 'sperrgebiet'. Deze V2 raketten werden richting Londen gedirigeerd om daar dood en verderf te zaaien. Deze twee redenen waren de oorzaak van het feit dat Integrity Scott bij ons in de tuin achter de groenten- en fruitwinkel werd gestald. Hij ging dan door de winkel en keuken naar de achterplaats. 's-Avonds wandelde mijn vader wel eens een rondje met hem - hij werd als het ware uitgelaten - waarbij er handdoeken om zijn hoeven werden gebonden om het geluid te reduceren. In 1945 startte Integrity Scott driemaal op Duindigt, hetgeen resulteerde in respectievelijk een 2e, 3e en 1e plaats. Opvallend was het behalen van de 1e plaats in een tijd van 1.41 m, maar nog opvallender was de hoogte van de eerste prijs: f 700,- en dat 70 jaar geleden. Totale winsom in drie starts: f 1300.

Het beste jaar van Integrity Scott was 1946. Mijn moeder vertelde mij dat het paard tijdens de Pinksterdagen op 11 en 12 mei 1946 moest lopen in Alkmaar. Mijn ouders waren tijdens deze Pinksterdagen, met mij in een sinaasappelkistje als 'reiswieg', een paar dagen weg. Vakantie is een te mooi woord en zij waren niet van plan de koersen te Alkmaar te bezoeken. 's Avonds belde Gie in 't Veen naar mijn ouders om mede te delen dat Integrity Scott had gewonnen en dat hij de andere dag zeker weer ging winnen. Spoorslags zijn mijn ouders de andere dag vroeg naar Alkmaar getogen. Was een heel lange rit en het sinaasappelkistje was niet al te comfortabel, maar de victorie was ook daar ons goed gezind, want Integrity Scott won op Tweede Pinksterdag wederom: twee eerste prijzen: totaal 675 gulden, beide keren in kilometertijd van 1.34,5. Mijn ouders konden hun geluk niet op.

Zijn persoonlijke record liep Integrity Scott op 15 september te Duindigt in een koers over 2140 meter in kilometertijd: 1.26.6. Totale winsom in 1946: Fl. 3.475 in 24 starts, waarbij Integrity Scott nooit ongeplaatst was en 12 keer als winnaar over de meet ging. In 1947 is het paard niet op de lange baan gestart, maar heeft zijn geluk eenmaal beproefd op de kortebaan, zonder succes. Waarschijnlijk was Integrity Scott in 1946 redelijk hard aangepakt, want ook in de volgende jaren bleven successen op de lange baan uit. De melkboer was hard voor zichzelf, maar ook voor zijn paarden. 1948: vijf keer gestart winsom f 25 en in 1949 eenmaal gestart op Duindigt en ongeplaatst.

Uitje
Ook in ons gezin werd in die tijd natuurlijk over de koersen gesproken en men ging op zondag naar de koersen op Duindigt, het enige uitje van hen in die tijd en dat gold voor veel mensen in de veertiger en vijftiger jaren. Vele middenstanders op de Rijswijkseweg en omgeving bezochten de koersen op Duindigt en in de zomer werd er door de middenstanders bij ons voor de deur van de winkel, meestal zittend op een stoel met de leuning naar voren, gesproken over de kansen van de paarden. Dit kwam mede door het feit dat Integrity Scott een tijdje in onze tuin had gelogeerd en hij was daardoor goed bekend bij de bewoners van Rijswijkseweg e.o.
In 1911 was de wet op de Zedenloosheid aangenomen. Dit hield tevens een verbod op de totalisator in, waardoor spelers niet legaal weddenschappen op de paardenkoersen konden afsluiten. Tijdens de bezetting werd dit verbod door de Duitsers ongedaan gemaakt. In 1945 werd het verbod echter weer heringevoerd en pas op 1 april 1949 opgeheven.
Uit overlevering heb ik begrepen dat mijn vader op zondagmorgen zijn weddenschappen bij bookmakers afsloot in Café de Landbouw van uitbater Dick van der Velde te Den Haag. Mijn vader wedde graag, want ik heb hem eens met flinke bedragen zien thuiskomen. Maar regelmatiger kon je tegen hem vanaf zondagavond tot en met dinsdagmorgen maar beter niets vragen over zijn spel... In mijn beleving kwam dat laatste vaker voor dan het eerste.

In 1948 werd het parcours van de kortebaan verlengd naar de 300-koersen en dat was voor ons gunstig. Integrity Scott startte in 1948 13 keer en werd eenmaal 1e, eenmaal 2e en eenmaal 3e. Totale winsom: Fl. 750
- 3e plaats: Midden-Beemster, 07-08 f 100,- J. van Leeuwen Jr.
- 1e plaats: Kalverdijk, 09-08 f 400,- J. van Leeuwen jr.
- 2e plaats: Beverwijk, 12-08 f 250,- J. van Leeuwen jr.

Getuige de hiernaast afgedrukte advertentie heeft Integrity Scott enige tijd bij zijn fokkers in Assen vertoefd. Serieuze kopers hebben zich er niet gemeld, want in de zomer en najaar is hij weer 1949 actief op de kortebaan. Na zijn rustperiode is hij in juni 1949 teruggekeerd bij Gie in 't Veen. Hij startte 15 keer op 300 meter banen, maar het ging steeds moeizamer met Integrity Scott, want hij behaalde een derde en viermaal een vierde plaats. Totaal prijzen bedrag 290 gulden. Waaronder een vierde plaats te Voorschoten op 28 juli 1949 prijs : f 20,- gereden door Joop van den Berg en een vierde plaats te Noordwijk op 16 augustus 1949, prijs fl. 50 gereden door Luut Ensing.

Boven : De Advertentie.

Slot
Nadat het paard nog enige tijd in training stond bij Joop van den Berg, bleek het niet meer te lukken en verhuisde hij naar een 'onderkomen' op de Vredenburghweg te Rijswijk, vlakbij openlucht zwembad 'De Put'. Hier hield mijn vader varkens en daar was een stalletje, waarin hij stond. Ik was een kereltje en ging regelmatig met mijn vader mee naar het paard en de varkens, die mijn vader verkocht aan de toen jeugdige Ger de Kroes. De Kroes betaalde mijn vader met briefjes van duizend, maar dat leek mij toen niet erg veel, want als kind heb je het idee dat veel geld altijd een grote hoeveelheid moest zijn. Integrity Scott stond in mijn beleving maar in dat stalletje; er werd verder niets mee gedaan. "Stuk is ie", hoorde ik wel eens zeggen. Wist ik veel wat dat betekende bij een paard. Hij was toch niet gebarsten of gebroken, dat zag ik tenminste niet. Hij leek mij prima in orde, helemaal heel. Mijn moeder die idolaat was van Integrity Scott en in zijn loopbaan alle koersen en kortebanen aanwezig was, zag ik nooit op de Vredenburchweg, maar ze vroeg mij dikwijls bij thuiskomst naar Integrity Scott in de trant van: heb je het paard nog gezien, waarop ik altijd bevestigend antwoordde. Op een gegeven moment was het paard verdwenen en ik bleef maar zeuren waar die toch was. Mijn vader vertelde dat hij door het glas was gesprongen en dat ik pertinent niets aan mijn moeder mocht vertellen. Dat `geheim' hield niet lang stand en emotionele woordenwisselingen waren hoorbaar in huize Tel. Dit was het einde van Integrity Scott, beter bekend als de Blikken Bus, die op zijn hoogtepunt De Gouden Bus was, maar als De Blikken Bus zijn einde vond. Over zijn werkelijke einde is nooit gesproken. Mijn moeder wist het niet en mijn vader zweeg. Over Integrity Scott is geen woord meer gerept en de enige herinnering aan hem, zijn de twee foto's uit 1946 die al jaren in mijn werkkamer hangen. Mijn vader is vanaf dat moment tot aan zijn vroege dood in 1956 nooit meer op een koers geweest en heeft de naam Integrity Scott of De Blikken Bus nooit meer gebruikt. "Over en sluiten." zei hij, als ik hem ernaar vroeg.


Bronnen: Archief Stichting NDR
Dravend door de tijd: D.Minkema, K.Jager en D.Frerichs
Draf en renbanen in Nederland: D.Minkema
P. van Betten
D. Rieken

Boven: Tel Ype als jurylid in Ljubljana.